Trzymanie się Rzeczywistości jest samadhi.
Trwanie w samadhi na skutek wysiłku – savikalpa samadhi. Połączenie się z Rzeczywistością i pozostawanie nieprzytomnym świata jest nirvikalpa samadhi.
Nieświadome połączenie i pozostawanie nieprzytomnym świata jest snem. Pozostawanie w pierwotnym, czystym, naturalnym stanie bez wysiłku jest sahaja (czyt. sahadża) nirvikalpa samadhi.
*
Stany świadomościowe
| Sen | Nirvikalpa samadhi | Sahaja |
| 1. Umysł żywy 2. Pogrążenie w niepamięci | 1. Umysł żywy 2. Pogrążenie w świetle 3. Niczym wiadro opuszczone na linie do studni i zanurzone w wodzie 4. Może być wyciągnięte przez innych przy pomocy liny | 1. Umysł martwy 2. Roztopienie w Jaźni 3. Niczym rzeka wpływająca do oceanu i zatracająca swoją odrębność 4. Rzeki nie można wycofać z oceanu |
*
W jodze są różne rodzaje samadhi, lecz samadhi, o którym ja mówię, jest inne. Jest to sahaja samadhi. W tym stanie pozostajesz spokojny i opanowany
w trakcie aktywności. Zdajesz sobie sprawę z tego, że poruszasz się dzięki większej, prawdziwej Jaźni i pozostajesz nie dotknięty tym, co robisz, mówisz, bądź myślisz. Nie masz zmartwień, lęków i trosk, uprzytamniasz sobie, że nic nie należy do ciebie jako ego, i że wszystko dzieje się dzięki czemuś z czym jesteś w świadomej unii.
*
Kiedy posiadamy skłonności i próbujemy się ich pozbyć, mówi się, że ciągle jesteśmy niedoskonali i zmuszeni jesteśmy do przytomnego wysiłku, aby utrzymać umysł wolnym od myśli. Stan wolny od myśli, który wtedy osiągamy, nazywa się nirvikalpa samadhi. Kiedy dzięki praktyce stabilizujemy się w tym stanie, bez ciągłego wchodzenia i wychodzenia z samadhi, jest to stan sahaja. Osoba zanurzona w tym stanie doświadcza tylko Jaźni i widzi, że świat jest formą przybraną przez Jaźń.
*
Stan, w którym osiąga się niezbite doświadczenie świadomości istnienia dzięki
pozostającemu w ciszy, nieruchomemu umysłowi, jest samadhi.
*
Nirvikalpa samadhi osiągane dzięki Radża Jodze może być użytecznym.
*
W Dżniana Jodze natomiast, stan naturalny (sahaja sthiti) lub trwanie w stanie naturalnym (sahaja nishta) są stanami nirvikalpa samadhi. W tym stanie naturalnym umysł pozostaje wolny od wątpliwości. Nie ma on potrzeby skakania pomiędzy alternatywami możliwości i prawdopodobieństw. Nie dostrzega żadnych różnic, odczuwając obecność Rzeczywistego. Nawet kiedy jest aktywny, wie że jest aktywnym w Rzeczywistości, w Jaźni.
*
W głębokim śnie umysł jest połączony, nie zniszczony. To, co jest połączone, może się rozłączyć. To samo może wydarzać się w medytacji. Lecz umysł, który jest zniszczony, nie może się odnowić. Jogini muszą dążyć do zniszczenia umysłu, a nie do pogrążania się w stanie laya (rozpuszczenie).
*
Ten, kto naturalnie przyzwyczaił się do medytacji i doświadcza jej błogości, nie straci stanu samadhi, cokolwiek wydarzyłoby się na zewnątrz, jakiekolwiek myśli przyszłyby do niego. Jest to sahaja nirvikalpa samadhi.
*
Przebywanie w swojej własnej naturze, niczym płomień wiedzy, po zupełnym zaniechaniu obiektów zmysłowych, nazywa się stanem naturalnym.