Yi Jing (Księga Przemian) wyrasta z tradycji i kultury chińskiej. Początkowo funkcjonowała jako podręcznik wróżbiarstwa dla władcy, który, mając wątpliwości, mógł oprócz rad swojego serca, dostojników i urzędników poradzić się „pęknięć i łodyg” – taki zapis znajdujemy w Shu Jing (Księga Dokumentów). Kiedy pojawiała się stosowna sytuacja (wynik bitwy, zaślubiny, czy narodziny następcy tronu), można było odwołać się do dwóch rodzajów wróżb: z pęknięć na skorupach żółwia lub z łodyg krwawnika. Te dwa materialne przedmioty uważano za nasycone własnościami duchowymi media. Księga ukazuje specyficzne podejście do natury, czasu, przestrzeni i Wszechświata. Jing – znaczy Księga (klasyczna księga), Yi – przemiana, zmiana. Pierwotnie istniały trzy Księgi Przemian, nad którymi pieczę sprawował Wielki Augur (Da Pu) na Chińskim Dworze Cesarskim w czasie panowania dynastii Zhou od 1122 do 249 r. p.n.e. Dwie z nich zaginęły, zachowała się jedynie Zhou Yi (Księga Przemian Dynastii Zhou).
Odkrycie ośmiu trygramów (symboli o trzech liniach) przypisuje się pierwszemu legendarnemu cesarzowi Fu Xi (rządził 2852-2737 r. p.n.e.). Utworzenie heksagramów (64 symboli o sześciu liniach) przypisuje się Ji Changowi założycielowi dynastii Zhou (ok. 1027 r. p.n.e.) znanemu jako Król Wen. Książę Zhou młodszy syn Ji Changa opracował sentencje do każdej linii 64 heksagramów. Sądzi się, że powstanie Yi Jingu wraz z komentarzami obejmuje okres około ośmiu wieków.
Księga Przemian stała się bodźcem do najbardziej twórczych inspiracji dla myślicieli, jasnowidzów i wielu uczonych na całym świecie. Wyłoniła z siebie filozofię przemiany, kosmologię i etykę. Począwszy od dynastii Qin (221–207 p.n.e.) i dynastii Han (206 p.n.e. – 220 n.e.) zaczęła rodzić się i rozwijać formalistyczna filozofia przyrody. Pojawił się wtedy taki sposób myślenia, który starał się wszelkie wydarzenia ująć w system symboli numerycznych. Zaczęto także łączyć dualistyczną doktrynę yin yang z doktryną „pięciu stanów przemiany” zaczerpniętą z Księgi Dokumentów Shu Jing.
Astrologia, almanachy, teoria pięciu żywiołów, teoria yin yang, Księga Przemian, Feng Shui tworzyły dziedziny, które ukazywały wczesną chińską kosmologię. W starożytnych Chinach istniały dwa nurty filozoficzne, które próbowały wyjaśnić pochodzenie i strukturę wszechświata. Jeden z nich można odnaleźć w pismach szkoły yin yang, a drugi w niektórych komentarzach (Yi Zhuan) do pierwotnych tekstów Księgi Przemian. W teorii yin yang nie ma wzmianki o żywiołach, a w teorii wu xing (pięciu działań, czynników, mocy) nie wspomina o yin yang. Oba nurty zlały się w jedno przed 100 r. p.n.e.
Termin wu xing pojawia się w Księdze Dokumentów zwanej Wielkim Planem lub Wielkim Wzorcem, która jest zapisem mowy, jaką skierował do króla Wu z dynastii Zhou wicehrabia Ji (książę dynastii Shang – XX w. p. n. e.) Wu xing oznacza pięć żywiołów, pięć działań, pięć czynników, pięć mocy, pięć stanów przemiany.
W Wielkim wzorcu pojawia się lista dziewięciu kategorii: „Pierwszą z nich jest wu xing […] Pierwsze [z wu xing] nazywa się Woda; drugie – Ogień, trzecie – Drzewo; czwarte – Metal; piąte – Ziemia. [Naturą] Wody jest nawilżanie i ruch w dół; Ognia – płomień i ruch w górę; Drzewa – wyginanie i prostowanie; Metalu – poddawanie się i przechodzenie zmian; Ziemi – orka i zbiory”.
Teoria ta została w dużej mierze rozwinięta przez szkołę yin yang w późniejszym czasie i nazywana jest teorią „wzajemnych wpływów między naturą a człowiekiem”. Ważnym tekstem tej szkoły jest Yueling, czyli zalecenia miesięczne, które zostały włączone do Liji (Księgi obyczajów). Jest to almanach, który mówi, co powinien robić człowiek miesiąc po miesiącu, aby zachować harmonię z siłami natury. Podejście tej szkoły do struktury wszechświata jest czasoprzestrzenne. Łączy ona cztery pory roku z czterema stronami świata. Także zmiany dnia i nocy uważa za miniaturę czterech pór roku. I tak poranek przedstawia jako wiosnę, południe – lato, wieczór – jesień, a noc – zimę. Zgodnie z zaleceniami miesięcznymi Ziemia jest główną zpięciu mocy i zajmuje miejsce pośrodku czterech stron świata, a czas jej dominacji to okres przejściowy między latem a jesienią.
Główną postacią szkoły yin yang w III w p.n.e. był Zou Yan (żył niedługo po Mencjuszu). Jego metoda polegała na tym, że „najpierw badał małe zjawiska, po czym przechodził do wielkich, aż sięgał do nieograniczonego” [Shiji – Zapiski historyczne Sima Qiana]. „W swych badaniach szedł coraz dalej aż do czasów sprzed powstania Nieba i Ziemi, do tego, co jest tajemnicze i zawiłe i niemożliwe do zbadania […] oraz zwiastuny odpowiadające każdej z Pięciu Mocy”.
Szkoła yin yang twierdziła, że Pięć żywiołów, elementów wytwarza się nawzajem i pokonuje się nawzajem w określonej kolejności oraz że kolejność pór roku pozostaje w zgodzie z procesem wzajemnego wytwarzania się żywiołów. Teoria Pięciu żywiołów, znana też jako Teoria Pięciu Stanów Przemiany wyjaśniała strukturę wszechświata, ale nie wyjaśniała jego pochodzenia, robiła to teoria yin i yang. W Komentarzach oprócz pojęć yin i yang ważna jest idea liczby, która miała w sobie nośność ujawniania tajemnicy wszechświata. Liczbom yang przypisywano cechę nieparzystości, a yin były liczbami parzystymi. I Tak w Komentarzu III czytamy: „Liczba Nieba [tzn. yang] to jeden; Liczba Ziemi [tzn. yin] to dwa… Nieba to dziewięć, Ziemi to dziesięć. Liczb Nieba jest pięć i liczb Ziemi jest pięć, odpowiadają sobie wzajemnie i wzajemnie się uzupełniają. Liczby Nieba [razem] dają 25, liczby Ziemi – 30. Razem liczby Nieba i Ziemi dają 55 i przez te liczby powstają przemiany i cudowne działania”.
W kręgu naszego zainteresowania będą też kosmologowie neokonfucjanizmu, tacy jak Shao Yong zwany Mistrzem z Baiguan (1011-1077), który stworzył teorię kosmologiczną opartą na Księdze Przemian. Według tej teorii każdy z 12 miesięcy podlega władzy kilku heksagramów, wśród których jeden staje się „heksagramem władcą” danego miesiąca. Shao Yong stworzył diagram, który wywodzi się z twierdzenia zawartego w Komentarzu III do Księgi Przemian, gdzie powiedziane jest: „W Yi jest Najwyższa Granica, która tworzy Dwie Formy. Dwie Formy tworzą Cztery Przedstawienia, a Cztery Przedstawienia tworzą osiem trygramów”. Każdy z tych trygramów przedstawia jakąś zasadę albo rodzaj wpływów. Efektem materializacji tych zasad są Niebiosa, Ziemia oraz wszystkie inne rzeczy we wszechświecie. Shao Yong mówi: „Niebo powstaje z Ruchu, a Ziemia z Bezruchu. Następowanie po sobie i współwystępowanie Ruchu i Bezruchu daje całość funkcjonowania Nieba i Ziemi.
Z pojawieniem się Ruchu powstaje Yang, a gdy ruch osiągnie swoje apogeum, powstaje Yin. Następowanie po sobie i współdziałanie Yang i Yin to całość czynnego aspektu Nieba. Z pojawieniem się Bezruchu powstaje Miękkość, a gdy Yin osiągnie apogeum, powstaje wtedy Twardość. Współdziałanie Twardości i Miękkości to całość czynnego aspektu ziemi”.
Głównym dziełem Shao Yonga jest Huangji Jingshi – skomplikowany wykres chronologii naszego obecnego świata. Opracował też diagram – kołowy wykres 64 heksagramów, który jest podstawą badań nad budową i strukturą Yi Jing.
Innym kosmologiem jest Zhang Zai zwany Mistrzem z Hengqu (1020-1077). On również stworzył teorię kosmologiczną, w której szczególny nacisk położony jest na pojęcie Qi, jako pierwotny niezróżnicowany materiał, z którego zostały uformowane wszystkie jednostkowe rzeczy. W Zhengmeng Zhang Zai pisze: „Kiedy Qi zagęszcza się, wtedy wyraźnie okazuje się, że jest widzialne i pojawiają się kształty [rzeczy indywidualnych]. Kiedy się rozprasza, jego widzialność nie jest już tak wyraźna i nie ma kształtów. Czy można powiedzieć coś innego niż to, że zagęszczenie jest tylko chwilowe? Ale czy można powiedzieć, że w czasie rozproszenia nie istnieje?” Mówi on też „Jeśli wiesz, że Pustka to Qi – wiesz, że nie istnieje Wu […] Wielka Pustka [tzn. Wielka Harmonia, Dao] nie może nie zawierać Qi.
Qi nie może uniknąć zagęszczenia i tworzenia wszystkich rzeczy, a rzeczy nie mogą uniknąć rozproszenia i [ponownego] stania się Wielką Pustką. Ten cykliczny ruch jest nieunikniony, a zatem spontaniczny”. Mędrzec, jeśli rozumie naturę wszechświata, wie, że „życie nie oznacza zysku, a śmierć nie oznacza straty”, dlatego po prostu stara się prowadzić normalne życie, jednak, ponieważ rozumie on naturę wszechświata, to, co robi, nabiera nowego znaczenia.