Hypatia z Aleksandrii
Hypatia z Aleksandrii urodz. ok. 355 lub 370, zm. zamordowana przez rozpasany motłoch w marcu 415 r.w Aleksandrii. Filozof, matematyk, wynalazca astrolabium i aerometru. W XX stuleciu uznana przez autorytety naukowe za człowieka o najwyższym poziomie współczynnika inteligencji (iq) w historii ludzkości.
Córka matematyka, astronoma i filozofa Teona z Aleksandrii, który skutecznie zabiegał o jej staranne wykształcenie, wykształcenie matematyczne odebrała pod jego kierunkiem. Całe życie spędziła w Aleksandrii. Nie zachowały się żadne jej pisma, ale zapewne razem z ojcem pracowała przy redakcji pism Ptolemeusza i Euklidesa. Ostateczny kształt Almagestu Ptolemeusza oraz jego Tablic podręcznych jest dziełem Hypatii. Pracowała nad komentarzami i wydaniem traktatów Arytmetyka Diofantosa oraz Stożkowe Apoloniusza z Pergi.
Jako filozof Hypatia zajmowała się spekulacją metafizyczną, była twórcą drugiej szkoły neoplatońskiej w Aleksandrii. Utworzyła wokół siebie krąg oddanych uczniów, wspólnotę dążącą do doskonałości duchowej, opierającą się na ideach pitagorejsko-platońskich. Wymagała od siebie i swych uczniów wysiłku umysłu, woli i wyrzeczeń. Uważała, że droga duchowa jest ezoteryczną ścieżką dla wybranych. Wśród jej uczniów byli chrześcijanie i poganie, pochodzący nie tylko z Aleksandrii i Egiptu, ale z Syrii, Cylicji i Konstantynopola. Jej uczniowie, nawet po osiągnięciu samodzielności życiowej i poważnych stanowisk kościelnych i pozycji społecznych, odwdzięczali się jej przywiązaniem i miłością.
Filozoficzny krąg jej uczniów miał charakter elitarny. Hypatia wykładała również publicznie matematykę i astronomię. Wykłady prowadziła w swym domu, otoczona przez zachwyconych słuchaczy. Wykładała również w miejskich salach wykładowych, do których udawała się powozem, zatrzymując się po drodze w instytucjach publicznych, rozmawiając z urzędnikami i dostojnikami. Szanowana i uwielbiana, uchodziła za autorytet moralny. Ceniono jej rozwagę intelektualną, ale nade wszystko charakter: umiar, dystynkcję w obejściu, prostotę ubioru, poczucie obowiązku wobec miasta rodzinnego, postawę aktywnej obywatelki. Hypatia zachowała, z wyboru własnej woli, celibat. Właśnie te cechy, aktywność naukowa i powszechny szacunek budziły niechęć, a w końcu nienawiść prostaków i zazdrośników.
Hypatia była nade wszystko kobietą uczoną, nauka była jej żywiołem, pasją i miłością. Nie praktykowała żadnego wyznania, nie wypowiadała się co do zamieniania pogańskich świątyń na chrześcijańskie kościoły. Nie pozostawiła też po sobie wyznania jakiejkolwiek wiary. Wyznanie i światopogląd jej uczniów, studentów i rozmówców nie były dla niej powodem do czynienia pomiędzy nimi jakichkolwiek różnic, wszystkich traktowała jednakowo, liczyły się tylko uzdolnienia i wiedza. Utrzymywała kontakty z urzędnikami cesarskimi i miejskimi, z których większość była chrześcijanami.
Dopóki biskupem Aleksandrii był Teofil, uczoną niewiastę traktowano z szacunkiem i nie atakowano jej osoby i pozycji w społeczności. Dopiero w 412 r., gdy na stolicy biskupiej zasiadł św. Cyryl z Aleksandrii, rozpoczął on kampanię oszczerstw przeciwko aleksandryjskiej bogini wiedzy. Umiejętnie podsycana przez św. Cyryla nagonka doprowadziła do bestialskiego zamordowania światłej Niewiasty. Wywleczono ją z powozu przed kościołem Caseareum i ostrymi narzędziami zabito, kawałkując jej ciało na części.
Bestialski mord dokonany na aleksandryjskiej uczonej, był czymś niespotykanym nawet na ówczesne czasy; wywołał oburzenie również wśród wielu chrześcijan, a jej życie i męczeństwo przeszło do historii jako przykład barbarzyństwa wyznaniowego. W tragedii tego morderstwa wzięło udział wielu mnichów. Podjęto śledztwo, nawet na dworze cesarskim, ale wpływy świętego (?) Cyryla zrobiły swoje i nikogo nie ukarano.
Śmierć Hypatii oznaczała dla Aleksandrii koniec nauki i filozofii. Rozpoczęła się epoka jedynie słusznej ideologii wyznaniowej i drogi ku zbawieniu duszy.
Naocznym świadkiem tamtych czasów, żyjącym w tym samym okresie co Hypatia, był chrześcijański historyk Sokrates Scholastyk, który w swojej Historii kościoła twierdzi, że Hypatię zamordowano z uwagi na jej osobiste przymioty i działalność. Pisze on o Hypatii:
Żyła w Aleksandrii pewna niewiasta imieniem Hypatia, była ona córką filozofa Teona. Udało jej się osiągnąć tak wysoki stopień wykształcenia, że przewyższała współczesnych sobie filozofów, stała się kontynuatorką wznowionej przez Plotyna filozofii platońskiej i potrafiła wykładać na prośbę zainteresowanych wszelkie, jakie by nie były, doktryny filozoficzne. Dlatego też garnęli się do niej zewsząd, ci którzy chcieli się poświęcić nauce filozofii. Ze względu na zmuszającą do szacunku szczerość i swobodę wypowiedzi, którą zapewniło jej posiadane wykształcenie, umiała mądrze występować także i wobec przedstawicieli władzy; i nie potrzebowała się wstydzić, kiedy się pojawiła wśród mężów: wszyscy nie tylko szanowali ją dla nieprzeciętnej roztropności, ale nawet czuli się onieśmieleni. Otóż tym razem przeciwko niej uzbroiła się zawiść. Ponieważ bowiem dość często spotykała się z Orestesem, fakt ten skłonił ludzi ze sfer kościelnych do wysunięcia oszczerczego oskarżenia, że to właśnie ona stoi na zawadzie i sprzeciwia się nawiązaniu przyjaznych stosunków pomiędzy Orestesem a biskupem Cyrylem. Tak więc ludzie porywczego usposobienia, którym przewodził niejaki Piotr, lektor, umówiwszy się między sobą upatrzyli moment, kiedy owa niewiasta wracała skądś do domu, i wyrzuciwszy ją z lektyki zawlekli pod kościół zwany Cezarejon; tu zdarłszy z niej szaty zabili ją odłamkami skorup. Następnie rozszarpawszy ciało na sztuki poznosili poszczególne części na miejsce zwane Kinaron i spalili w ogniu.
PS. … zdarłszy z niej szaty – niektórzy historycy sugerują, że była Hypatia młodzieńczą i piękną ofiarą sadystycznych, ogarniętych żądzami mnichów.
no comments.
Bibliografia:
Wikipedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Hypatia_z_Aleksandrii
Sokrates Scholastyk “Historia Kościoła”, Pax, Warszawa 1986
Pierre Chuvin “Ostatni poganie”, Czytelnik, Warszawa 2008
Maria Dzielska Hypatia z Aleksandrii, wyd. II, Universitas, Kraków 2006
Aleksander Krawczuk “Ostatnia Olimpiada”, Warszawa 1976
oprac.: www.logonia.org