Polecamy bezinteresownie:
Fen Youlan Krótka historia filozofii
chińskiej
przekład Michał Zagrodzki, opracowanie Tomasz
Skowroński, PWN Warszawa 2001
Oto fragment rozdziału Szkoła yinyang i
wczesna chińska kosmogonia [s.149]:
Pięć Żywiołów według Wielkiego Wzorca
Termin wuxing tłumaczy się
zazwyczaj jako Pięć Żywiołów. Nie należy ich jednak rozumieć w sposób statyczny,
lecz jako pięć dynamicznych i współdziałających ze sobą sił. Chińskie słowo xing
znaczy działać albo czynić, toteż termin wuxing przetłumaczony
dosłownie znaczyłby Pięć Działań albo Pięć Czynników. Istnieje
również określenie wude, które znaczy Pięć Mocy.
[…] W Wielkim Wzorcu zamieszczona jest lista Dziewięciu Kategorii.
Pierwszą [spośród tych kategorii] – czytamy w traktacie, jest kategoria
wuxing. […] Pierwsze [ z wuxing] nazywa się Woda; drugie – Ogień, trzecie – Drzewo,
czwarte – Metal, piąte – Ziemia. [Naturą] Wody jest nawilżanie i ruch w dół;
Ognia – płomień i ruch w górę; Drzewa – wyginanie się i prostowanie; Metalu –
poddawanie się i przechodzenie zmian; Ziemi – orka i zbiory.
Następnie pojawia się kategoria Pięciu Funkcji. Drugą – czytamy w
traktacie – jest kategoria […] Pięciu Funkcji. Pierwsza to wygląd, druga to mowa,
trzecia to wzrok, czwarta to słuch, piąta to myślenie. Wygląd powinien być pełen
uszanowania, mowa winna być uporządkowana, wzrok winien być bystry, słuch winien być
przenikliwy, myśl winna być głęboka. Uszanowanie daje powagę, uporządkowanie daje
regularność, bystrość daje inteligencję, przenikliwość daje rozwagę, głębia daje
mądrość.
[Oto co] Wielki Wzorzec nazywa rozmaitymi wskazaniami: Ósma [spośród
Dziewięciu Kategorii] odnosi się do różnych wskazań, takich jak: deszcz, pogoda,
zimno, wiatr i zgodność ze swym czasem. Gdy przychodzą bez braków i w regularnym
porządku, wtedy wszystkie rośliny będą obfite i bujne. Gdy jednak przyjdą w
nadmiarze, nastąpią nieszczęścia; gdy któregoś zabraknie, także nastąpią
nieszczęścia. Oto są wskazania pomyślne: powaga [władcy] przyniesie deszcz w
odpowiednim czasie; jego regularność przyniesie pogodę w odpowiednim czasie; jego
rozwaga – zimno w odpowiednim czasie; jego mądrość – wiatr w odpowiednim czasie. Oto
są wskazania niepomyślne: jego szaleństwo daje ciągłe deszcze; jego niedbałość
daje ciągłą pogodę; jego lenistwo – ciągłe upały; jego niecierpliwość – ciągłe
zimno; jego ignorancja – ciągłe wiatry.
[…] W celu wyjaśnienia przyczyny tego współdziałania opracowano dwie
teorie. Jedna z nich ma charakter teleologiczny. Utrzymuje ona, że złe postępowanie
władcy wywołuje gniew Niebios. Gniew ten staje się przyczyną nienormalnych zjawisk
naturalnych, które stanowią ostrzeżenie dla władcy. Druga teoria jest mechanistyczna.
Według niej złe postępowanie władcy automatycznie wywołuje zakłócenia w naturze i
wobec tego mechanicznie wywołuje zjawiska nienormalne. Cały wszechświat jest
mechanizmem. Gdy jedna część tego mechanizmu psuje się, musi to wpływać na
pozostała jego część. Teoria ta wyraża ducha naukowego szkoły yinyang,
poprzednia zaś odzwierciedla jej okultystyczne źródła.